तराई क्षेत्रमा फागु पर्व अर्थात् होली आज हर्षोल्लासका साथ मनाइँदैछ । आइतबार देशका पहाडी क्षेत्रहरूमा फागु पूर्णिमा मनाइएको थियो । आज तराईका जिल्लाहरूमा मनाइँदै छ ।

पहाडी क्षेत्रमा होली मनाएको भोलिपल्ट तराईका जिल्लामा होली मनाउने चलन छ । पहाडी जिल्लामा फागुन शुक्ल पूर्णिमाका दिन यो पर्व मनाइन्छ । तराईमा भने त्यसको भोलिपल्ट रंग, अवीर दलेर शुभकामना साटासाट गर्दै, विभिन्न गीत गाउँदै होली पर्व मनाउने गरिन्छ ।

सत्ययुगमा भगवान् विष्णुका भक्त प्रह्लादलाई मार्न खोज्दा आगोले जलेर होलिका भष्म भएको सम्झनामा असत्यमाथि सत्यको जितको खुसियालीमा यो पर्व मनाइने धार्मिक मान्यता छ ।

हराउँदैछ मौलिकता

तराई-मधेसमा प्रचलित फागु पूर्णिमा अर्थात् होलीमा गाइने मौलिक गीत ‘जोगिरा सररर’ पछिल्लो समय लोप हुँदै गएको छ । यो मौलिक गीत तराईका शहर र गाउँ देहातमा होलीका बेला गाइने प्रचलित गीत हो । तर, आधुनिक संस्कृतिको प्रभाव बढेसँगै यो मौलिक गीत हराउँदै गएको छ ।

फागु आउन १५ दिनअघिदेख तराई-मधेशमा गुञ्जिने फागु विषेश गीत अहिले सुनिन छाडेका छन् । यससँगै होलीको रौनक पनि खस्कँदो छ । श्रीपञ्चमीदेखि नै अबेर रातिसम्म मृदङ्ग, हारमोनियम र डम्फूका तालमा तराईका बस्ती/बस्तीमा गाइने जोगिरा हराउँदै गएपछि पर्वको मौलिकता हराएको बूढापाकाहरू बताउँछन् ।

सिराहाको नरहा गाउँपालिका-३ का ७७ वर्षीय गंगाराम यादव वसन्त ऋतुको आगमनसँगै श्रीपञ्चमीदेखि फागु पूर्णिमासम्म गाइने फागु गीत लोप हुन थालेकामा दुःखी छन् । ‘होली पर्वको आगमनसँगै कुनै बेला गाउँघरमा राति गुञ्जिने होली गीत अचेल सुनिँदैन,’ यादव भन्छन्, ‘उहिले गीत गाएरै फागु आएको संकेत गरिन्थ्यो, अब न त ढोल, मृदङ्ग नै बज्छन् न त फागु गीत नै गुञ्जिन्छन् ।’

पुरानो सांस्कृतिक परम्परा लोप हुँदै गइ त्यसको स्थानमा आधुनिकता र यान्त्रिकीकरण हाबी हुँदा फागु गीत लोपोन्मुख अवस्थामा पुगेको उनी बताउँछन् । वैदेशिक रोजगार र आधुनिक शिक्षाका लागि ग्रामीण क्षेत्रबाट लाखौँको संख्यामा युवा विस्थापित हुँदा पनि यस्तो समस्या आएको उनको भनाइ छ ।

अबको होली प्रेम र सद्भावको नभएर वैराग्य र वैमनस्यपूर्ण भएको छ । प्रेम र सद्भावको ठाउँमा राग र द्वेष देखा परेकाले होलीसँगै जोगिरा गीत पनि प्रभावित भएको मिर्चैया नगरपालिका- ७ का ६५ वर्षीय रामखेलावन यादव बताउँछन् ।

अहिले बजारमा पाइने जोगिराका संस्करणहरूले पनि परम्परागत होली गीतमाथि धावा बोलेको र आधुनिकताले पौराणिक परम्परा लोप हुँदै गएको उनले बताए । परापूर्वकालदेखि गाउँदै आएको होली गीत जोगिरा लोप हुँदै गएकामा यसको संरक्षणका लागि युवा वर्गअगाडि आउनुपर्नेमा बुढापाकाको जोड छ ।