विराटनगर । मोरङको धनपालथान गाउँपालिका ६ मा जथाभावी माटो उत्खननले कदमा र नोचा बस्ती जोखिममा परेको छ । धनपालथान ६ लोहन्द्रा खोला छेउको बस्ती वरपर अवैध रूपमा माटो उत्खनन भएको कारणले बस्ती जोखिममा परेको हो ।

लोहन्द्रा खोला किनारमा स्थानीय सन्तोष यादवले दैनिक जेसीबी प्रयोग गरि टिपरमा अवैध रुपमा माटो उत्खनन गरेको स्थानीयले बताएका छन् । दैनिक २० देखि ३० भन्दा बढी टिपरमा ती सामग्री ओसार्ने गरिन्छ । यादवले खोला किनारको जमिनमा जेसीपी प्रयोग गरेर उत्खनन गरेको कारण पछि बर्खायाममा लोहन्द्रा खोला बस्तीमा पस्ने सम्भावना बढेको स्थानीय बताउँछन् । गाउँपालिकादेखि स्थानीय प्रहरी प्रशासनले उनीहरूलाई अहिलेसम्म कुनै कारबाही गरेको छैन । जथाभावी उत्खननले त्यस क्षेत्रमा ठूल्ठूला खाल्डाखुल्डी परेका छन् । बस्ती नै टापु जस्तो हुन थालेको छ । टिपरको धूलो र आवाजले बस्तीमा बस्न समस्या भएको स्थानीयले सुनाए । प्रहरी, प्रशासन र जनप्रतिनिधिलाई रोक्न आग्रह गरे पनि कुनै सुनुवाइ नभएपछि विस्थापित हुनुपर्ने अवस्था आएको उनीहरूको गुनासो छ ।

उत्खनन रोक्न खोज्दा यसमा संलग्न गिरोहले उल्टै बस्तीमा आएर धम्क्याउने गरेको स्थानीयको आरोप छ । वर्षामा खाल्डा खुल्डीमा पानी भरिन्छ र बालबच्चा डुबेर मर्छन् भन्ने पिरले सताएको स्थानीयले बताए । पछिल्लो एक महिनादेखि खाला किनारमा उत्खनन हुदै आएको छ । यसरी जसेबी हुलेर दैनिक सयौं संख्या पिटर माटो अवैध रुपमा लिएर जाँदा पनि यहाँका जनप्रतिधि र प्रहरी समेतले नदेखेझैं गरेको स्थानीयले बताए । सूचना दिँदासमेत कुनै चासो नदेखाएको बरु पक्राउ गरेको सवारी साधान पनि छोडिदिने गरेका छन् ।

माफियाले अवैध रूपमा खोला किनारमा अवैध रुपमा माटो निकासी गर्दा त्यस क्षेत्रमा ठूल्ठूला खाल्डाखुल्डी बढ्दै गएको छ । यहाँ माफियाले विपन्न समुदायका व्यक्तिको जग्गा सस्तोमा खरीद गरेर र लिजमा लिएर त्यहाँबाट उत्खनन गर्दै आएका छन् । दैनिक सयभन्दा बढी टिपरले माटो र भरौट उत्खनन गर्दा खेतीयोग्य जमिन पनि ठुल्ठूला खाल्डाखुल्डीमा परिणत भइसकेको छ । चोरी निकासीले राजस्व संकलन पनि प्रभावित हुने गरेको छ ।

यसरी मापदण्ड बिपरित खोला किनारको जमिन उत्खनन् गरिएको स्थानीयले गुनासो गरेपछि प्रहरीले शुक्रबार माटो खन्ने उपकरण जेसीबी नियन्त्रणमा लिएको थियो । प्रहरी चौकी कर्सियाले उपकरण नियन्त्रणमा लिए पनि कारवाही गर्नु पर्ने निकाय पालिकालाई जिम्मा नदिई छाडेको थियो । यसरी गरिएको उत्खनन्ले वर्षायाममा वस्तीमा बाढी पस्ने जोखिम बढेको स्थानीयको भनाइ छ ।
लोहान्द्रा खोला पूर्वपट्टि किनारको ३० मिटरभित्रै मेसिन राखेर गहिरो खनेर ट्रिपरबाट माटो अन्यत्र लगिने गरेको पाएपछि स्थानीयले पालिका र प्रहरीलाई जानकारी गराएका थिए ।
पालिकाले यस्ता उपकरण र माटो ओसारपसार गर्ने साधनलाई १५ देखि ३५ हजार रुपैंयाँसम्म जरिवाना गर्न सक्ने अधिकार छ । तर, जहदामा नियन्त्रणमा लिइएका उपकरण कारवाहीमा नल्याइए छाडिए ।
धानपालथान गाउँपालिका अध्यक्ष जिवछ प्रसाद गच्छदारले अवैध रुपमा उत्खनन गरिएको जानकारीपछि अहिले उत्खननमा रोक लगाएको बताए । अवैध उत्खनन भएको क्षेत्रमा आइतबार अनुगमन पनि गर्ने उनले बताए । खोला किनारमा जो सकैले उत्खनन गरेपनि कारवाहीको दायारमा ल्याउने उनको भनाई छ ।

प्रहरीले उपकरण नियन्त्रणमा लिएर छाडेको बारे मोरङका प्रहरीका डिएपी रञ्जनकुमार दाहालले निजी जमिनमा चेनवाला मेसिनले खनेको पाइएपछि उत्खनन् बन्द गराइएको बताए । प्रहरी चौकीसम्म सो उपकरण लैजान नसकिने भएकाले सोही ठाउँमा काम बन्द गराएर छाडिएको उनले बताए ।